Profielwerkstuk

Logboek

Bronnenlijst

Websites:

http://www.zangtechniek.nl
http://nl.wikipedia.org/wiki/zangkunst
http://www.kunstbus.nl/muziek/zangkunst
http://www.voice-center.com
http://www.youtube.com
http://webh01.ua.ac.be/uka/stem.htm
http://www.tkb-productions.nl/overmuziek/woordenboek/index.html
http://www.comeniuslyceum.nl/.../files/gasw_ob_copy.php

Boeken:

Phillips, Pamelia S., Zingen voor Dummies, Indianapolis, Indiana: Wiley, 2003Pinksterboer, Hugo, Tipboek; Zang, Heemstede, 2002
Krijg de Trillingen, werkbladen + docentenhandleiding

Conclusie

In dit werkstuk heb ik zeven verschillende deelvragen beantwoord met betrekking op de hoofdvraag: Hoe wordt de stem gebruikt in verschillende muziekstijlen?
Door het maken van de deelvragen kwam ik er o.a. achter hoe de stem werkt. Nu weet ik ook dat je houding en articulatie belangrijk ik bij het zingen.
Maar hoe wordt de stem gebruikt in verschillende muziekstijlen?
Ik heb de volgende muziekstijlen behandeld:
- Metal
- Jazz
- Hiphop
- R&B
Er zijn verschillende manieren waarop gezongen kan worden:
- Solo
- In koor verband
- Instrumentaal begeleid
- A capella
Bij metal kwam ik erachter dat er vooral solo werd gezongen en bij de andere muziekstijlen was er sprake van alle vier de manieren.
Bij bijvoorbeeld jazz onderscheiden artiesten zich vooral op hun manier van zingen, zoals scat vocal. Deze manier van stem gebruik kan ook op verschillende manieren gebruikt worden. Bobby Mc Ferrin begeleid in de Ave Maria een heel koor in zijn eentje met zijn stem en bij Black bird doet hij een solo en tegelijkertijd begeleid hij zichzelf ook.

Dit werkstuk heeft aardig veel tijd gekost maar omdat het een onderwerp is dat mij interesseert was het erg leuk en leerzaam om te maken.

Welke zangstijlen horen bij welke muziekstijlen?

Deelvraag 7
Welke zangstijlen horen bij welke muziekstijlen?

Ik noemde in deelvraag 1 al een paar manieren waarop je kunt zingen. Solozang, koorzang, instrumentaal begeleid, A capella en barbershop singing.

Ik ga de volgende muziekstijlen behandelen:
- Metal
- Jazz
- Hiphop
- R&B

Metal
De grunt (ook bekend als death grunt, (death) growl, death vocals) is een veel voorkomende vorm zangtechniek in de metal, met name de death metal. Deze stijl wordt vaak in aangepaste vorm gebruikt bij melodic death metal-, grindcore-, doom metal- en gothic metalbands. Grunts vormen een gutterale zangtechniek en zijn daarom zeer moeilijk te verstaan. De grunt wordt instrumentaal begeleid en er wordt gebruik gemaakt van solozang.

Jazz
Er zijn ernorm veel verschillende soorten jazz, maar het komt er op neer dat je jazz op allerlei manieren kunt zingen. Solo, in koor verband, a capella etc. In jazz wordt niet alleen gezongen met woorden maar er worden geluiden van instrumenten nagezongen wat scat vocal heet. Bekende jazz artiesten die aan deze vorm van zang doen zijn Al Jarreau, Bobby Mc Ferrin en Raul Midon.

Al Jarreau - Take Five

Bobby Mc Ferrin - Ave Maria

Bobby Mc Ferrin - Black bird

India Arie & Raul Midon - Back to the middle

Hiphop
Bij hiphop wordt er gebruik gemaakt van rap. Rappen is ritmisch een verhaal vertellen op een beat of a capella. Er zijn verschillende soorten rap o.a.:
-Straatrap, deze houdt zich vast aan de basis van de hiphop, de teksten zijn maatschappij-kritisch en creëren een beeld van de straatcultuur.
-Grimeyrap is rappen op een duistere beat met schokkende teksten.
-Freestyle is een improviserende vorm van rappen.

Op 5 december 2008 ben ik naar het concert van Pete Philly & Perquisite geweest. Het duo maakt muziek dat een mix is van hiphop, jazz en klassiek. Pete Philly doet de vocals en Perquisite zorgt voor de beats en speelt de cello.
Tijdens het concert deed Pete Philly een freestyle rap en gebruikte o.a. mijn onderwerp: Soul Searching, wat ik op mijn T-shirt had staan.

Hier de freestyle van Pete Philly op 5 december 2008

Bij hiphop wordt niet alleen maar gebruik gemaakt van rap maar ook van zang. Voornamelijk in de refreinen wordt er gezongen. Hiphop kan instrumentaal begeleid en ook a capella.

R&B
Bij R&B kun je net zoals bij de jazz veel verschillende manieren van zingen gebruiken, solo, in close-harmony, a capella, begeleid etc.Voor dit profielwerkstuk heb ik Cater 2 U van Destiny’s Child gecovered om te zien hoe de samenzang in de R&B in elkaar zit.De gitaar partij heb ik als eerste opgenomen. Daarna kwam de melodie aan bod. Na de melodie heb ik er een tweede en derde stem bij opgenomen net zoals in het orgineel.
Destiny's Child - Cater 2 U

Aïscha Tomasoa – Cater 2 U

Welke stemoefeningen zijn er?

Deelvraag 6
Welke stemoefeningen zijn er?

Zoals ik bij deelvraag 5 al genoemd heb moet je veel aandacht besteden aan je houding. Dus voordat je aan stemoefeningen begint moet je ervoor zorgen dat je rechtop staat en ontspannen bent, want zo kun je je het beste concentreren. Dan moet je zorgen dat je je adem onder controle hebt.

Hier een voorbeeld van een oefening. (De oefening begint pas echt bij 2:20)

Om je register te ontwikkelen of te vergroten kan het geen kwaad om toonladders te zingen of te neuriën. Als je dit goed doet voel je je resonantieholtes trillen.

Je kunt dit soort oefeningen op je gemak achter de piano doen. Wel staand natuurlijk!
(De oefening begint pas bij 3:00)

Bij het juist articuleren gaat het er om dat je de woorden duidelijk uitspreekt en goed afmaakt. Hier heb je heel veel oefeningen voor. Een van de oefeningen zijn tongbrekers. Deze tekst moet je zo duidelijk mogelijk uitspreken. Deze tekst moet steeds sneller zeggen, maar wel goed blijven articuleren. Dit zijn wat tongbrekers:
- Twintig witte wilde zwanen wachten op de woensdagochtend
- De meid snijd recht en de knecht snijd scheef.
- De kat krabt de krullen van de trap.
- Babbel maar een beetje
- Zo knap als de kapper knipt, knipt kapper knip niet.
- Trillend trippelde tante Tiny tandloos naar de treiterende tandarts toe.
- Jeukt jouw jeukende neus ook zoals mijn jeukende neus jeukt?
- Ruud Rups raspt rap rode ronde radijsjes
- Plak bakbloedworst
- Ik mix whisky in de whisky mixer
Om deze wat aantrekkelijker te maken kan je er natuurlijk een melodie onderzetten.

Expressie is ook erg belangrijk bij het zingen. Je kunt er gebaren bij gebruiken maar dat ziet er niet professioneel uit en kan je uit de concentratie halen. Je moet hierbij vooral het gevoel van het nummer omhoog halen en duidelijk uitdrukken.

Hoe verbeter je de conditie van de stem en geef je kwaliteit aan de stem?

Deelvraag 5
Hoe verbeter je de conditie van de stem en geef je kwaliteit aan de stem?

Je stem is een kwetsbaar instrument en het enige instrument dat je niet kan vervangen. Dus moet je zorgen voor een goede conditie van je stem.
- Om te beginnen moet je altijd aandacht schenken aan een goed houding. Bij voorkeur moet je staan bij het zingen(goed rechtop), omdat alle spiergroepen optimaal moeten kunnen functioneren.
- Adem met een brede, open borstkas zodat je borst zich op de juiste positie bevindt om te zingen.
Als je ademhaling en houding juist zijn ben je minder gespannen en kan je zelfverzekerder zingen.

- Veel water bevorderd ook de verbetering van de conditie van de stem.
- Rust zul je hard nodig hebben als je een goede conditie van de stem wilt hebben. Vooral als je al last hebt van stemproblemen.
- Zorg voor voldoende vitamines, mineralen en andere voedingsstoffen.
- Zingen met een lege of volle maag is even ongemakkelijk, je kunt het beste twee of drie uur voor dat je gaat zingen eten.
- Zing niet buiten je bereik of te veel of te lang op de grenzen van je bereik. Hiermee kan je de stem mee belasten.
- Opwarmen is ontzettend belangrijk als je van plan bent om te gaan zingen. Zorg dat je voor een repetitie of optreden een flinke warming-up hebt gedaan. Een cool-downoefening wordt ook vaak gedaan na een repetitie of optreden. Zingen met een ‘koude’ stem belast je stem.

De kwaliteit van de stem kun je verbeteren door:
- Juist te articuleren
- Veel expressie te tonen om je luisteraar(s) te bereiken
- Intonatiewisselingen en dynamiek in je stem gebruiken om het niet monotoon te laten klinken
Waar je nog goed op moet letten:
- Zing licht en nooit geforceerd.
- Zing licht geeuwend, zodanig dat de klank voorin blijft en niet kelig wordt.
- Vermijdt kale klinkers, door ze anders te kleuren. Een aa een beetje kleuren naar à; een è een beetje kleuren naar eu; een ie een beetje kleuren naar uu.
- Zing zoveel mogelijk met ronde mond (met een denkbeeldig elastiekje tussen de mondhoeken), tenzij bij bepaalde klinkers de klankvorming nadelig wordt beïnvloed. In principe kunnen alle klinkers met ronde mond gevormd worden.
- Zing met losse kaak. Dus met de tanden uit elkaar.
- Warm de stem altijd op met enkele eenvoudige inzingoefeningen.
- Verken niet steeds het uiterste, zowel dynamisch als in hoogte of laagte. Zing niet buiten je stembereik
- Geef de stem rust, wanneer klachten ontstaan in de vorm van heesheid, een onaangenaam kriebelig gevoel of keelpijn. Beter twee keer een half uur zingen, dan een uur of meer achtereen. Neem de nodige rust in acht bij keelontsteking en/of verkoudheid.
- Leer kritisch te zijn op zuiverheid en klankkleur.
- Raak nooit ontmoedigd als niet meteen wil lukken wat u wilt. Negatieve gevoelens hebben meestal een ongunstige invloed op de stem. Laat het probleem even met rust en zing even iets anders.
- Bedenk dat bij zingen intensieve, dagelijkse oefening vaak op den duur pas leidt tot kunst, maar vooral dat het geen kunst hoeft te zijn het dagelijkse zingen tot een aangename bezigheid te maken.
- Rook niet, mijdt alcohol en ijskoude dranken
- Niet meer dan 3 uitvoeringen per week
- Vermijdt airconditioning in de uren voor een uitvoering of repetitie

Hoe is de stem in te delen?

Deelvraag 4
Hoe is de stem in te delen?

Elke zangstem heeft een bepaald bereik. Hiermee bedoelen we de afstand van de hoogste en de laagste noot die men kan zingen. Mannen zingen lager dan vrouwen, ze spreken ook lager. Het verschilt meestal een octaaf.
De belangrijkste stemsoorten zijn van laag naar hoog:
- Bas
- Bariton
- Tenor
- Alt
- Mezzosopraan
- Sopraan
Zo heb je ook nog de Countertenor en de Coloratuursopraan en nog meer stemsoorten die tussen de genoemde stemsoorten passen.
Elke stem kan weer in verschillende registers gezongen worden. We hebben de borststem, de middenstem, de kopstem, de falset en het fluitregister.
Borststem:Met de borststem bereik je het lage toongebied. Het donkere geluid zal zich willen blijven volhouden tot ver in het middengebied. De trillingen bij de lagen noten kun je soms in je borst voelen.
Middenstem:De middenstem omvat het kop- en borstregister. Dit is een belangrijk register voor een goede stemgeving omdat deze de overgang egaal maakt.
KopstemDe kopstem heeft bereik van het midden- en hoge toongebied, maar om mooi op je kopstem te zingen zit weer bij het borstregister. Dit is een soort basis daarvoor. Jammer genoeg is de kopstem van nature minder ontwikkeld dan de borststem. Wanneer je de borststem verder ontwikkeld zal de overgang egaler klinken en hoor je het overschakelen van de registers (bijna) niet. Als het om vrouwelijke zangers gaat wordt er gesproken over kopregister en bij mannen over falset, maar steeds vaker wordt dat ‘hoge’ register falset genoemd, zowel bij mannen als bij vrouwen. Toch logisch omdat er bij mannen en vrouwen precies hetzelfde gebeurt.De minder gebruikelijke registers zijn het fluitregister en het ‘growl register’ (grom). Deze termen moet je echt letterlijk nemen, want bij een fluitregister kun je de teksten op die hoogte niet meer uitspreken, je hoort een fluitachtige toon. Bij het gromregister trillen de stemplooien minder dan 70 keer per seconden dus hoor je inderdaad een gromachtig geluid. Dit komt meestal niet lager dan de lage Cis.

Iemand met een groot vocaal bereik is Mariah Carey. Dit is een bereik van 5 octaven!

Borststem:G#2, A2, Bb2, B2, C3, C#3, D3, Eb3, E3
Middenstem:C5, C#5, D5, Eb5, E5, F5, F#5, G5, G#5
Falset Register:A5, Bb5, B5, C6, C#6, D6
Fluit Register:Eb6, E6, F6, F#6, G6, G#6, A6, Bb6, B6, C7, C#7, D7, Eb7, E7, F7, F#7, G#7

Wat is de adem en wat voor techniek moet je toepassen?

Deelvraag 3
Wat is de adem en wat voor techniek moet je toepassen?

Voor het zingen moet je de adem goed kunnen beheersen, maar wat is de goede techniek?Ten eerste heb je een goede luchtstroom nodig, die krijg je door de goeie techniek toe te passen. Een verkeerde ademhaling kan stemstoringen veroorzaken. Het is verkeerd als je je borst ademhaling gebruikt, deze zit te hoog. De juiste manier ademhaling moet laag zitten. Dit wordt de buik- flankenademhaling genoemd. Maar hoe werkt en wat is de adem precies?De adem wordt geregeld door het middenrif. Dit is een spier die koepelvormig is en de borstholte van de buikholte scheidt. Bij het inademen spant de spier zich en wordt hij vlakker. De longen worden door die beweging meegetrokken en vergroot. Op de manier ontstaat er een onderdruk in de longen. Hierdoor stroomt de lucht vanzelf naar binnen. Wanneer het middenrif zich ontspant, veert de lucht terug in de borstholte. Wanneer je uitademt gebruik je de veerkracht van de longen, de buikwand en de spieren van het lage ruggebied. Er zijn vier verschillende manieren om adem te halen, maar daar ga ik verder niet over uitbreiden. Maar zoals ik al eerder had genoemd is de lage ademhaling, de buik- flankenademhaling de meest verantwoorde manier om adem te halen. De lage ademhaling zorgt voor een minder hoge spanning op de stem.Deze ademhaling kan je het beste voelen door de hand net beneden het borstbeen, op de bovenbuik te plaatsen. Bij het samentrekken van het middenrif gaat dit deel van de buikwand baan voren.Voor het controleren van de flankenademhaling plaatst je één hand aan de zijkant van de ribben en één hand ervoor. Bij een plotselinge ademstoot, bijvoorbeeld staccato, veert de bovenbuik op.Door een goede coördinatie van de buikspieren en het middenrif tezamen met de stembanden krijgt je een goede ademcontrole, een juiste ademsteun. Onder juiste ademsteun verstaat men in het algemeen de (harmonische) samenwerking tussen de ademhaling en de stembanden.De ademhaling zal ook toegepast moeten worden op het spreken. Wanneer je wel op de goede manier ademhaalt bij het zingen maar niet bij het spreken, kan het toch de zangstem direct beïnvloeden. Om een goede stem te hebben heb je dus ook een goede techniek nodig.

Hoe werkt de stem?

Deelvraag 2
Hoe werkt de stem?

Geluid:
Als je uitademt wordt er lucht tussen je gesloten stembanden geperst, de stemplooien en de lucht gaan trillen, je produceert geluid.
Volume:
Hoe groter de druk waarmee de lucht tussen de stemplooien wordt geperst, hoe sterker het geluid. Het geluid wordt versterkt door de resonatoren. De holtes van je keel, je mond en je neus vormen samen de klankkast van je stem.
Toonhoogte:
De toonhoogte wordt bepaald door de snelheid waarmee de stemplooien trillen. Hoe hoger de frequentie hoe hoger de toon.De frequentie wordt bepaald door:- De ruimte onder de stembanden- De luchtdruk - De elasticiteit - De hoeveelheid van de in beweging gebrachte massa.
De toonhoogte wordt bepaald door:
- De spanning van de stembanden
- De luchtdruk uit de luchtpijp
- Aanzuiging van het slijmvlies.De aanzuiging is wel een minder belangrijke factor dan de andere factoren.
Je onderkaak, je tong, je lippen en je gehemelte heten de articulatoren. De onderdelen waarmee je articuleert. Hierdoor verandert de klank.

Wat is zangkunst/ zingen?

Deelvraag 1
Wat is zangkunst/zingen?

Met zingen maak je muziek door met je stem woorden of andere klanken uit te spreken in verschillende toonhoogten volgens een bepaalde melodie. Als er geen woorden worden uitgesproken maar met gesloten lippen een melodie wordt gemaakt heet dit neuriën. Je kunt de stem op meerdere manieren gebruiken:
• Solozang, je zingt alleen
• Koorzang, je zingt met anderen
• Instrumentaal begeleid
• A capella, je zingt zonder begeleiding
• Barbershop singing, wanneer de stem als begeleiding wordt gebruikt om andere stemmen te begeleiden
Degene die zingt wordt zanger(es) of vocalist(e) genoemd.

Inleiding

Ik wist meteen dat ik voor het vak Muziek zou kiezen toen ik een vak moest uitkiezen voor mijn profielwerkstuk. Alleen het duurde wat langer voordat ik op een onderwerp kwam. Zal ik mijn profielwerkstuk over een bepaalde periode doen? Of over een muziekstijl? Ik kwam er achter dat ik wat dichter bij mijn eigen interesses moest gaan kijken. Ik heb ongeveer twee jaar pianoles en heb door middel van kijken en luisteren gitaar leren spelen, maar toch zing ik het liefst. Dus heb ik besloten om mijn profiel werkstuk over zingen te gaan doen. En nu? Je kunt zoveel over dit onderwerp vertellen. Je kunt bijvoorbeeld een bepaald aspect over het zingen of een bepaalde zangstijl uitkiezen en daarover uitbreiden. Maar ik heb ervoor gekozen om uit te zoeken hoe de stem wordt gebruik in verschillende muziekstijlen. Om te beginnen moet je natuurlijk wel eerst weten wat de stem is en welke technieken je moet gebruiken. Deze vragen heb ik beantwoord in mijn deelvragen. Het was voor mijzelf ook ontzettend handig om deze deelvragen te onderzoeken, want is mijn eigen techniek wel goed? In het koor waar ik in zit doen we wel vaak adem en zang oefeningen, maar doe ik ze wel goed? Ik weet van mijzelf dat ik geen sterke ademsteun heb omdat ik tijdens het zingen te veel ingeademde lucht laat gaan en door het maken van dit profiel werkstuk dat je dus wel een sterke ademsteun krijgt door veel te oefenen. Dit geldt voor je hele zangtechniek, het kan niet zomaar in een dag gebeuren. Dus laat ik er met dit profiel werkstuk maar mee beginnen.

Inhoud

Inleiding
Hoofdvraag :Hoe wordt de stem in verschillende muziekstijlen gebruikt
Deelvragen :
- Wat is zangkunst/zingen?
- Hoe werkt de stem?
- Wat is de adem en wat voor techniek moet je toepassen?
- Hoe is de stem in te delen?
- Hoe verbeter je de conditie van de stem en geef je kwaliteit aan de stem?
- Wat voor stemoefeningen zijn er?
- Welke zangstijlen horen bij welke muziekstijlen?
Conclusie
Bronnenlijst
Logboek

Profielwerkstuk